Bitcoin is een 100% digitale, decentrale, veilige en niet-censureerbare vorm van geld. Maar om de impact en het belang van deze evolutie ten volle te begrijpen, moeten we heel even kijken naar de geschiedenis van geld.
Een korte geschiedenis
Doorheen de geschiedenis heeft de mens gebruik gemaakt van verschillende vormen van geld. Om als geld te fungeren zijn er enkele belangrijke eigenschappen waaraan voldaan moet worden. Het moet gaan om een waardevol ruilmiddel dat deelbaar en waardevast is. Voorbeelden van geld die vroeger gebruikt werden zijn zout, schelpen, en natuurlijk ook zilver en goud. Goud en zilver hebben op zich een hele evolutie doorgemaakt van goud- en zilverklompjes die gewogen moesten worden tot koningen die gouden en zilveren munten vervaardigden met een stempel erop die de kwaliteit en het gewicht moesten garanderen. Er waren verschillende nadelen. Bijvoorbeeld, voor grote transacties moest men grote, zware zakken goud transporteren, wat niet enkel onpraktisch was, maar ook grote veiligheidsrisico’s met zich meebracht.
Daaruit ontstond het banksysteem: banken bewaarden het goud en gaven de klant een wissel. Dit is een ondertekend papier dat men terug kon inruilen voor het onderliggende goud. Men vertrouwde erop dat de bank ten allen tijde haar verplichtingen kon nakomen. De banken merkten dat de wissels maar voor een fractie effectief werden ingeruild en dat het zodoende voldoende was om slechts 10% van de waarde van de in omloop zijnde wissels aan te houden in goud. Daarop zijn banken en later centrale banken méér papiergeld beginnen uitgeven dat datgene dat werkelijk gedekt is door de goudvoorraad. Men noemt dit ook wel fiduciair geld of fiat-geld. Daar waar fysiek goud zijn waarde ontleent aan zijn intrinsieke waarde en schaarste, ontleent fiat-geld zijn waarde aan het vertrouwen van het volk in een overheid die dit geld als een wettig betaalmiddel aanduidt, en die er oneindig veel van kan laten bijmaken.
Digitaal geld
De overstap van fysiek fiat-geld naar digitaal fiat-geld werd vanaf dat moment vrij snel gemaakt. Heden ten dage betalen we bijna uitsluitend met bankkaarten, overschrijvingen, PayPal en andere vormen van digitaal geld. Het gebruik van fysiek geprint geld neemt elk jaar af. Het belangrijkste probleem van digitaal geld is dat erop moet toegezien worden dat het niet illegaal vermenigvuldigd wordt, of dubbel uitgegeven wordt. Momenteel wordt dit probleem op een gecentraliseerde manier opgelost, door middel van tussenpersonen (bv. een commerciële bank). De bank houdt in een ontransparante, centraal door haar geleide database bij wie wat heeft en kijkt er tevens op toe dat hetzelfde tegoed geen twee keer wordt uitgegeven. De klanten van de bank vertrouwen de bank en de bank vertrouwt op haar database. De banken worden op hun beurt aangestuurd door de Centrale bank, die ultieme zeggenschap heeft over en controle uitoefent op de geldhoeveelheid van een samenleving.
Er zijn enkele risico’s en bezorgdheden die spelen wanneer we één centrale autoriteit alle macht geven over de geldhoeveelheid. Door zoveel macht te centraliseren bij één enkele entiteit, is er (i) een hoog risico op fraude en manipulatie (bv. banken die veroordeeld geweest zijn voor manipulatie van referentie-interestvoeten), (ii) een reëel gevaar op wanbeleid, waarbij de belangen van de overheid en de centrale bank niet noodzakelijk overeenkomen met de belangen van het volk dat zij zouden moeten dienen (een extreem voorbeeld is Venezuela, waar men overmatig geld bleef printen om onhoudbare overheidsgaven te blijven financieren) en (iii) een gebrek aan controle over uw geld. De overheid heeft effectief de macht om uw geld te devalueren, te bevriezen of zelfs te confisqueren (zoals gebeurd is met de spaarder in Cyprus tijdens de financiële crisis van 2008).
De opkomst van Bitcoin
De mens is er dus lange tijd niet in geslaagd om het probleem van de illegale vermenigvuldiging en dubbele uitgave op te lossen op een decentrale manier. Hier kwam verandering in toen Bitcoin te voorschijn kwam in 2009, net na de globale financiële crisis van 2008. Bitcoin is uitgevonden door een zekere Satoshi Nakamoto, waarvan we niet weten of het echte persoon dan wel groep van personen is. Bitcoin is een transparant, decentraal netwerk waarop alle saldo’s, gedane transacties en de datum van gedane transacties door iedereen bekeken kunnen worden. Het enige wat je niet kan zien is op wiens naam de saldo’s staan en tussen wie de transacties uitgevoerd werden. Het Bitcoin netwerk houdt niet alle informatie bij in één centrale database. Elke computer die deelneemt aan het Bitcoin netwerk (een zogenaamde ‘node’) heeft een kopie van de volledige database (de zogenaamde ‘blockchain’).
De blockchain kan je kort omschrijven als een internet protocol dat draait op een netwerk van nodes die allemaal een identieke kopie bijhouden van het grootboek van transacties. Aan een blockchain kan enkel informatie worden toegevoegd. Het is daarna quasi-onmogelijk om die informatie aan te passen of te wissen. Elk nieuw blok heeft een unieke verwijzing naar het vorige. Om het bitcoin netwerk te hacken moet men beschikken over minstens 51% van alle bitcoin-rekenkracht wereldwijd en dan aanpassingen doen op het laatst toegevoegde blok, voor de vrijgave van het volgende blok van transacties. Wil men aanpassingen doen in het midden van de blockchain, dan moet men ook alle blokken daarvoor aanpassen. Zelfs als men over de (enorme!) rekenkracht beschikt om enkel het laatste blok te wijzigen, is het vanuit economisch standpunt veel voordeliger om gewoon deel te nemen aan het netwerk en de beloningen op te strijken voor het verwerken van transacties.
In het geval van bitcoin wordt er gemiddeld elke 10 minuten een blok met transacties toegevoegd aan de blockchain. De nodes moeten daarvoor zeer ingewikkelde wiskundige vraagstukken oplossen. Dit proces noemt men ‘mining’. De node die als eerste de oplossing weet te vinden, wordt beloond met nieuw uitgegeven bitcoins en de aangerekende transactiekosten in het betreffende blok. Sinds 12 mei 2020 bedraagt die vergoeding 6,25 bitcoins, maar deze wordt elke 4 jaar gehalveerd. Bitcoin is zo geprogrammeerd dat tegen het jaar 2140 alle 21.000.000 bitcoins in omloop zullen zijn. De ingebouwde assumptie is dat er tegen 2140 voldoende adoptie van bitcoin en de blockchain-technologie zal zijn om de nodes uitsluitend te kunnen vergoeden door middel van een zeer hoog volume aan (zeer) lage transactiekosten.
Voor onze dagelijkse, nationale betalingen is Bitcoin momenteel nog relatief traag en duur. Echter, voor internationale betalingen is Bitcoin nu al de grote winnaar. In het traditionele banksysteem duurt een internationale betaling ettelijke dagen en kost minimum 30 Euro, waar dit via Bitcoin via enkele minuten kan voor een fractie van de kost. Bitcoin is ook ‘open-source’. Iedereen kan erin deelnemen en de code verbeteren. Er zijn verschillende groepen bezig met het verbeteren en efficiënter maken van het netwerk, en de kans is groot dat er reeds in 2021 al een implementatie komt van het zogenaamde ‘lightning network’, waar transacties uitgevoerd kunnen worden onder 1 minuut en tegen (veel) lagere kosten. Langzaam maar zeker gaan dan ook nationale betalingen efficiënter verlopen in vergelijking met het huidige bank- en betalingssysteem.
Bitcoin is daardoor de eerste vorm van geld die een echt alternatief vormt voor het huidige systeem van fiat-geld. Bitcoin is voor het eerst een 100% digitale en decentrale geldvorm, waarbij u als gebruiker volledige controle heeft over het beheer van uw geld, en waarbij men niet langer verplicht afhankelijk is van commerciële banken, overheden of centrale banken.
Bitcoin wordt dikwijls vergeleken met de opkomst van het internet. Daar waar informatie vroeger centraal beheerd en gecontroleerd werd door overheden, grote mediahuizen en uitgeverijen, heeft het internet ervoor gezorgd dat informatie nu vrij en efficiënt beschikbaar is en onbeperkt gedeeld kan worden met anderen. Bitcoin heeft hetzelfde effect op ons geldsysteem. Daar waar geld nu nog beheerd wordt door overheden, centrale banken en allerhande tussenpersonen, zijn we een tijdperk ingetreden waar mensen vrij hun eigen geld kunnen beheren en vrij betalingen kunnen uitvoeren zonder al deze tussenpersonen. Er zijn naar schatting ook 2 miljard mensen die momenteel geen toegang hebben tot het traditionele banksysteem, maar die door Bitcoin opeens wel gaan kunnen deelnemen aan het wereldwijde financiële systeem door middel van een gsm en internet. Bitcoin wordt daarom ook wel het internet van het geld genoemd.
We zetten de belangrijkste verschillen nog eens op een rij:
Fiat-geld
→ Centraal beheerd;
→ Kan ongelimiteerd bijgemaakt worden;
→ Kan gemanipuleerd, gedevalueerd en geconfisqueerd worden;
→ Staat of valt met het vertrouwen van de gebruiker in de overheid die het legitimeert;
→ Goed betaalmiddel, geen goed spaarmiddel;
→ Dure internationale overschrijvingen, onderhevig aan controle en beperkingen door overheden en centrale banken.
Bitcoin
→ Decentraal beheerd;
→ Heeft een gelimiteerde hoeveelheid (21.000.000 stuks);
→ Kan niet gemanipuleerd, gedevalueerd of geconfisqueerd worden;
→ Er is geen vertrouwen nodig tussen de gebruikers;
→ Goed betaalmiddel alsook spaarmiddel (waardevast);
→ Geen toestemming nodig om betalingen uit te voeren. Vrij, snel en efficient internationaal betalingsverkeer.
HOE KOOP IK BITCOIN?
Een overzicht van de beste alternatieven